Panuje powszechne przekonanie, że Suwalszczyzna to kraina równin i żyznych gleb, którą zamieszkują pracowici ludzie. Powstały niezliczone dowcipy na temat ich oszczędności. Wszystko to przełożyło się na to, że miejscowi gospodarze byli dość zamożni i mogli sobie pozwolić na zadbanie o należytą edukację dzieci. Właśnie dlatego stąd pochodzi tak wielu wybitnych litewskich działaczy.
Najsłynniejszym i ojcem wolności Litwy jest doktór Jonas Basanavičius. Urodził się 23 listopada 1851 r. w Oszkobolach nieopodal miasteczka Bartniki. Noworodek był bardzo słaby, więc już następnego dnia został ochrzczony przez księdza Jana Burdulewicza. Rodzice byli przekonani, że syn zostanie księdzem, lecz los potoczył się inaczej. 11 czerwca 1879 r. ukończył Wydział Medyczny Uniwersytetu Moskiewskiego i otrzymał uprawnienia do wykonywania zawodu lekarskiego. Okres pomiędzy rokiem 1880 i 1905 spędził na pracy i doskonaleniu poza granicami carskiej Rosji. Większość czasu spędził w Bułgarii, czasem odwiedzał Litwę. Mieszkając w Pradze, wraz z kilkoma innymi współpracownikami opublikował pierwszy numer Aušry (1883 r.), poślubił piękną Gabrielę Eleonorę Mohl (1884 r.), która zmarła na gruźlicę zaledwie pięć lat później. Niepodległość Litwy była największym marzeniem J. Basanavičiusa i dziełem całego życia. 16 lutego 1927 r., równo dziewięć lat od podpisania Aktu Niepodległości Litwy, J. Basanavičius zmarł w Wilnie. Po jego śmierci ogłoszono pięć narodowych dni żałoby. Jak sam Jonas Basanavičius pisze w swojej autobiografii: „W tak uroczym, pagórkowatym kraju z wieloma jeszcze „krzyżackimi” tradycjami urodziłem się i wychowałem, i ta okoliczność miała, bez wątpienia, znaczący wpływ na mojego ducha”. Nic więc dziwnego, dlaczego tak wiele rodzin, zespołów, pojedynczych turystów nieustannie przybywa do ojczystych Oszkoboli J. Basanavičiusa, gdzie wszystkich wita odrestaurowany dom mieszkalny, spichlerz, chlew, obora i stodoła. Muzeum mieści ekspozycje, organizuje różne wydarzenia i programy edukacyjne mające na celu zachowanie i pielęgnowanie dawnych tradycji. W pobliżu znajduje się 40 hektarowy Gaj Dębowy Litewskiego Odrodzenia Narodowego, który liczy prawie 7 000 dębów.
Nie mniej ważną postacią odrodzenia narodowego jest Vincas Kudirka. Urodził się 31 grudnia 1858 r. we wsi Pojeziory. Początkowy los był bardzo podobny do J. Basanavičiusa - po ukończeniu gimnazjum w Mariampolu wstąpił na uniwersytet, z tą różnicą, że od razu trafił na Wydział Medyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Koniec XIX wieku znaczyły znaczne kontrowersje – jedynie jednostki sławiły litewskość, większość po prostu się wstydziła swojego pochodzenia. Vincas Kudirka zaliczał się do tych drugich i tak się zbiegło, że kiedyś uczący się w różnych klasach krajanie wracali do domu na święta wielkanocne. Aby umilić drogę Jonas Basanavičius zaproponował zaśpiewać piosenkę, zaś Vincas już prawie się zgodził, gdy Jonas rozpoczął po litewsku „Augin tėvas du sūneliu...“. Vincasa Kudirkę aż zatkało, a w myślach świeciło tylko jedno słowo – „chłop“. Wszystko się odmieniło, gdy do jego rąk trafiło pierwsze wydanie litewskiej gazety Auszra. Pośpiesznie zaczął je oglądać, kartkować, ze wzruszenia do oczu napłynęły łzy. Głębokie emocjonalne poruszenie odmieniło jego pogląd na swoją tożsamość. Wielu sądzi, że wydawana przez Vincasa Kudirkę gazeta Varpas (w okresie od 1889 do 1905 r.) był niczym symboliczną prośbą o przebaczenie za te wszystkie długie lata, przez które litewskość była dokładnie skrywana.
Wówczas we Władysławowie (obecnie Kudirkos Naumiestis) dr Vincas Kudirka zapisał kilka doskonale znanych nam słów, wziął do rąk skrzypce i stworzył pieśń Tautiška giesmė, która hymnem państwowym została dopiero w 1920 r., lecz pierwszy raz drukiem ukazała się w gazecie Varpas jeszcze w 1898 r. Skrzypce, na których Vincas Kudirka odegrał przyszły hymn narodowy i rozpoczął symbolicznie odrodzenie narodowe, są dziś przechowywane w Centrum Kultury Suwalszczyzny - Muzeum Rejonu Wyłkowskiego (w skrócie Dwór w Pojeziorach), gdzie każdy może zapoznać się nie tylko z historią regionu, lecz również zbadać dworskie obyczaje. Zbiory muzeum są bogate w przedmioty z przełomu XIX i XX wieków, wystawy są ciągle aktualizowane, odbywają się różne imprezy, placówka oferuje również programy edukacyjne.
O latach młodości Vincasa Kudirki w rejonie wyłkowyskim świadczy tylko zachowany w Pojeziorach spichlerzyk, w którym często nocował gimnazista V. Kudirka. W 1985 r. staraniem S. Ankevičiusa, V. Griniusa, P. Danilevičiusa, A. Petrika i G. Karalienė otwarto w tym miejscu muzeum. Od przywrócenia Niepodległości spichlerzyk spotkało wiele różnych zmian i jest on teraz zamknięty dla zwiedzających, ponieważ jest własnością osób prywatnych.
Następujący jeden po drugim działacze odrodzenia narodowego ofiarowali nam wolną Litwę, więc podróżując po rejonie wyłkowyskim próbujcie Państwo odkryć źródło własnych inspiracji.
Trasa i zdjęcia zostały przygotowane podczas realizacji projektu „Vilkaviškis TVIC Tourism Innovations” finansowanego przez Agencję Nauki, Innowacji i Technologii.
Opinie